Tips & Nieuws

06-11-2018

De 'sjoemelsigaret' - listige trucjes van de fabrikanten

Nederland stapt per direct uit commissie sjoemelsigaret

HOME

Joop Bouma– 2:00, 7 mei 2018

De methode om ziekmakende en verslavende stoffen in tabak te meten misleidt rokers. Het RIVM doet er niet meer aan mee.

Nederland stapt per direct uit de commissie die op internationaal niveau adviseert over het meten van teer, nicotine en koolmonoxide in sigaretten.

Volgens het instituut voor volksgezondheid RIVM, dat namens het ministerie van VWS in de Nederlandse normcommissie voor tabaksproducten zit, is de invloed van de tabaksindustrie te groot. Van de tien leden zitten er acht namens de tabakssector in de commissie. De bescherming van de volksgezondheid is in het gedrang gekomen, aldus het RIVM.

Het instituut stapt ook uit een tweede normcommissie, die voor elektronische sigaretten. De beide commissies zijn onderdeel van het Nederlands normalisatie-instituut (NEN). Ze adviseren namens Nederland bij het opstellen van internationale normen, die worden gemaakt door ISO, de internationale organisatie voor standaardisering, waarbij het NEN is aangesloten.

Ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit NVWA geeft de zetel in beide commissies op. Het besluit zal internationaal gevolgen hebben, denkt Reinskje Talhout, tabaksexpert bij het RIVM. “In vrijwel alle EU-landen domineert de tabaksindustrie dit soort commissies.”

Grote invloed

De adviescommissies hebben een belangrijke rol in het bepalen van de methode om schadelijke stoffen in tabak te meten. Door de grote invloed van de tabaksindustrie hebben overheden - ook de Nederlandse - decennialang meegewerkt aan meetmethoden die misleidend zijn voor rokers. Consumenten krijgen veel meer teer en nicotine binnen dan uit de officiële metingen blijkt.

Staatssecretaris Paul Blokhuis (CU) van VWS drong afgelopen maand bij eurocommissaris Vytenis Andriukaitus (gezondheidszorg) aan op een betere meetmethode. Een groep onafhankelijke experts gaat daar binnenkort naar kijken.

Blokhuis juicht het besluit van het RIVM toe. “Het voelde op z’n minst ongemakkelijk dat de tabaksindustrie prominent meepraat over de manier waarop we de hoeveelheid rommel in sigaretten meten”, zegt hij. “Mooi dat we nu het contact met de industrie verbreken. Het is een nieuwe stap om tot een eerlijke meetmethode en tot het einde van de sjoemelsigaret te komen.”

Kritiek

Er is al jaren grote kritiek op de meetmethode, die is vastgelegd in een Europese tabaksrichtlijn. Bij het opstellen heeft de tabaksindustrie van begin af aan een grote rol gespeeld. Het resultaat is dat metingen niet overeenkomen met de werkelijke hoeveelheden teer en andere kankerverwekkende stoffen die rokers inhaleren.

In de filterhuls van sigaretten hebben fabrikanten kleine ventilatiegaatjes gemaakt die de tabaksrook tijdens de tests in rookmachines sterk verdunnen. Maar consumenten dekken tijdens het roken die ventilatiegaatjes deels af met hun vingers. Uit metingen in Canada, waar de ventilatiegaatjes in rookmachines worden afgeplakt, blijkt dat de teer-, koolmonoxide- en nictinegehalten per sigaret twee tot zeventien keer hoger uitvallen.

In de EU worden de meetresultaten al niet meer op tabaksverpakkingen vermeld, omdat ze misleidend zijn. Maar metingen in rookmachines worden nog altijd gedaan om te controleren of fabrikanten zich houden aan de maxima die de Tabakswet voorschrijft.

“Wij zijn al jaren ongelukkig met de dominantie van de tabaksindustrie”, aldus Talhout (RIVM). “De scheve verhouding is steeds meer gaan knellen.” Volgens het RIVM zijn er door de Wereldgezondheidsorganisatie inmiddels betere methoden dan die van de ISO ontwikkeld. Het RIVM wil zich hierop toeleggen.

Uit documenten blijkt dat ook de voorzitter van de NEN-commissie tabak, Boudewijn van Duuren, banden heeft met de industrie. Van Duuren zegt dat hij onafhankelijk is. Maar hij werkte 26 jaar lang bij Philip Morris en was nauw betrokken bij een lobby om de huidige meetmethode veilig te stellen.

Lees ook: Welkom in de wereld van de sjoemelsigaret

De roker moet weten wat er in een sigaret zit aan teer, nicotine en koolmonoxide. Tabaksrook wordt geanalyseerd volgens een Europese methode. Maar vooral de fabrikanten bepalen hoe er wordt gemeten: gunstig voor hen.

Lees ook: Waarom de sigaret nog lang niet uit Nederland is verbannen

Artsenclubs scharen zich achter de aangifte tegen de tabaksindustrie. 'Het doel is om via het strafrecht de tabaksproducenten verantwoordelijk te maken voor hun daden.'

05-01-2018

Helpen e-cigaretten bij stoppen met roken?

Ze zijn verslavend. En wordt British American Tobacco al rijk van e-sigaretten? Wil Big Tobacco rokers echt helpen om ermee te stoppen door e-cigaretten te procuceren? Wij, van Allen Carr vinden dat onwaarschijnlijk

British American Tobacco (BAT) heeft in de eerste drie kwartalen van dit jaar 1 procent minder sigaretten verkocht - nog altijd bijna 500 miljard stuks. De omzet van de op één na grootste tabaksfabrikant ter wereld daalde met 9,6 procent. Dat maakt de tabaksreus woensdag bekend.

BAT heeft last van de sterke pond en de dalende populariteit van de sigaret, vooral in West-Europa. De peuk verkoopt niet overal slechter: in markten als Brazilië en Pakistan groeien BAT’s sigarettenmerken Kent, Pall Mall, Lucky Strike en Dunhill wel.

Ja, ze zijn verslavend, en ja, ze bevatten kankerverwekkende stoffen. Al suggereren reclames over en verpakkingen van e-sigaretten anders. Maar daar gaat dit artikel niet over. Want vandaag komt tabaksreus British American Tobacco (van Kent, Dunhill, Pall Mall en Lucky Strike) met cijfers.

En NRC Q wil weten: wordt de één na grootste tabaksfabrikant al rijk van atomizers, clearomizers en cartomizers, e-vapors, e-sigaretten, tanks, shishapennen, oftewel, elektronisch roken?

Vijf vragen. En voor wie het toch over het gezondheidsaspect wil hebben: een bonusvraag helemaal onderaan.

1. Wat doet British American Tobacco met elektronisch roken?

BAT (jaaromzet 15 miljard pond, winst 5,5 miljard) was het eerste grote bedrijf dat een e-sigaret op de Europese markt bracht: de Vype, verkrijgbaar als ‘pen’ en als nep-sigaret. Geen eigen bedenksel: het nam daarvoor een Britse startup over. Binnenkort volgt de Voke, officieel geen e-sigaret, maar een inhalator die op dezelfde manier werkt als een astma-pufje.

Beelden British American Tobacco

2. Is dat veel in de wereld van Big Tobacco?

Nee. In de e-sigarettenmarkt gaat per jaar naar schatting 3,5 miljard dollar (2,7 miljard euro) om. Best veel, maar een schijntje voor Big Tobacco - zo worden de grootste tabaksfabrikanten genoemd - want de totale tabaksmarkt wordt op 550 miljard euro geschat. Volgens topman Nicandro Durante van British American Tobacco maakt e-roken maar 1 tot 2 procent van de Europese markt uit.

3. Hebben e-sigaretten de toekomst?

Voor British American Tobacco niet bepaald. Durante zei deze zomer nog:

“The products, at the moment, aren’t delivering what people expect. It’s like alcohol-free beer. At first, analysts were saying in five years’ time there’s going to be no beer.”

Durante verwacht dat het “honderd jaar” duurt voordat e-sigaretten zelfs maar 20 procent van de markt uitmaken. Een conservatieve schatting: ING houdt er rekening mee dat het in 2028 al 46 procent is.

4. Zijn e-sigarettenbedrijven een concurrent?

Ja en nee. De e-sigaret was tot voor kort het domein van honderden kleinere spelers. Dat is aan het veranderen. In de Verenigde Staten maken Blu, Njoy en Logic samen meer dan 80 procent van de verkoop van e-sigaretten in winkels uit.

Logic is nog onafhankelijk. Njoy staat erop nooit eigendom van Big Tobacco te worden. Maar Blu is in 2012 al opgekocht door Lorillard, dat ook Skycig overnam.

Concurrenten overnemen lijkt de strategie van de tabaksreuzen. Een paar voorbeelden van afgelopen maanden: Philip Morris kocht Nicocigs, Japan Tobacco kocht E-Lites, Altria kocht Green Smoke.

5. Verovert de e-sigaret Nederland al?

Bijna een half miljoen Nederlanders roken wel eens een e-sigaret, er zijn 167.000 regelmatige rokers, volgens het Trimbos Instituut. De verkoop van e-sigaretten wordt niet apart bijgehouden door brancheorganisatie NSO, maar valt met vloeitjes en asbakken onder ‘rokersbenodigdheden’. De omzet daarvan steeg vorig jaar met 67 procent naar gemiddeld 28.115 euro per winkel. Onder meer Amsterdam en Rotterdam hebben al e-sigarettenwinkels.

De gewone sigaret verliest intussen aan populariteit

6. En vooruit: helpen e-sigaretten bij stoppen met roken?

Dat zeggen fabrikanten. Het RIVM waarschuwt dat e-sigaretten vaak nicotine bevatten, al staat dat niet op het etiket, en schrijft:

“Net als nicotine in traditionele sigaretten is nicotine in e-sigaretten verslavend.”

En of je ze kan gebruiken om van je rookverslaving af te komen? Soms, schrijft het RIVM. Maar ze kunnen rokers ook aanzetten “weer in hun oude gewoontes te vervallen”. Saillant detail: in Nederland vallen e-sigaretten vooralsnog als recreatief product onder de Warenwet - dus ze komen onder de strikte tabaks- en geneesmiddelenwetten uit.

05-01-2018

We moeten door het rookgordijn van Big Tobacco heenkijken

Dec 19, 2017 TEDROS ADHANOM GHEBREYESUS , TABARÉ RAMÓN VÁZQUEZ

GENÈVE – We weten allemaal hoe slecht tabak is, dat er ieder jaar miljoenen mensen door worden gedood, en dat er nog veel meer mensen schade door wordt berokkend. We weten ook dat tabaksbedrijven consequent hebben gelogen over de hoeveelheid schade die hun producten aanrichten.

Maar nu is zelfs Big Tobacco gedwongen deze feiten publiekelijk op tafel te leggen. Na een reeks beroepszaken te hebben verloren, in het kielzog van een uitspraak van een Amerikaans federaal gerechtshof in 2006, moeten vier bedrijven de waarheid openbaren achter jaren van misleidende marketingcampagnes, door advertenties met “corrigerende verklaringen” te publiceren in Amerikaanse kranten en op televisie. In deze publieke verklaringen wordt erkend dat de bedrijven – Philip Morris USA, RJ Reynolds Tobacco, Lorillard, en Altria – wisten van de schade die hun producten aanrichten, maar ze niettemin zijn blijven verkopen.

En het zijn niet alleen de gerechtshoven die in actie komen tegen de tabaksindustrie. Het recente besluit van de Franse bank BNP Paribas om te stoppen met het financieren van en investeren in tabaksfirma's – inclusief producenten, groothandelaren en verkooporganisaties – is slechts het jongste signaal dat eindelijk voorrang wordt gegeven aan de openbare gezondheidszorg vóór commerciële belangen.

Toch mogen we ons niet laten overhalen om te geloven dat deze veel te late bekentenissen een industrie weerspiegelen die een altruïstische catharsis ondergaat. Ze zijn voortgekomen uit de druk van het Amerikaanse justitiële apparaat, de pleitbezorgers van controle op de tabaksindustrie, en het pure gewicht van het bewijsmateriaal tegen de misleidende marketingcampagnes van de sector inzake “lichte” en “milde” tabaksproducten. Ze zouden als een waarschuwing moeten worden beschouwd: de sector kon in het verleden niet worden vertrouwd, en mag ook in de toekomst niet worden vertrouwd het juiste te zullen doen.

Ook vandaag de dag zijn deze zelfde tabaksfirma's nog bezig met het uitventen van nieuwe producten, waarvan zij beweren dat ze minder schadelijk zijn – zoals elektronische sigaretten, die tabak verdampen om een nicotine-houdende spray voort te brengen – en met het financieren van nep-organisaties die net doen alsof ze voor een rookvrije wereld werken. De wereld is getuige geweest van soortgelijke tactieken elders, van Uruguay tot Australië, waar tabaksfirma's dure campagnes hebben gelanceerd tegen de wettelijke regulering van hun dodelijke producten. Ondanks de verliezen die zij heeft geleden zal de industrie ongetwijfeld blijven uitkijken naar nieuwe manieren om zich te verzetten tegen de beperkingen van het tabaksgebruik.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het door de rechtbank afgedwongen publiceren van “corrigerende verklaringen” in de Amerikaanse media een overwinning voor de waarheid is. Dit maakt een einde aan een belangrijke rechtszaak van het Amerikaanse ministerie van Justitie, die in 1999 is gestart op grond van de Racketeer Influenced and Corrupt Organizations Act, en vervolgens deels onopgelost is gebleven, tot oktober 2017, gedurende een decennium van beroepszaken en juridisch geharrewar, volgend op de uitspraak van 2006.

De verklaringen detailleren de dodelijke gevolgen voor de gezondheid van roken en “mee-roken,” inclusief het feit dat “lichte”sigaretten met weinig teer niet minder schadelijk zijn dan reguliere; dat roken en nicotine zeer verslavend zijn; en dat sigaretten “opzettelijk” worden gemanipuleerd om “de inname van nicotine te maximaliseren.”

Zelfs sigarettenproducenten geven toe dat hun producten iedere dag bijdragen aan 1200 sterfgevallen in de VS, en in de hele wereld jaarlijks tot ruim zeven miljoen sterfgevallen leiden.

Genoeg is genoeg; op dit cruciale moment mogen we het momentum niet verliezen. Overheden en gezondheidszorgorganisaties als de onze zijn in oorlog met de tabaksindustrie, en we zullen blijven vechten totdat we Big Tobacco verslagen hebben.

Als nationale leiders, ministers van gezondheidszorg en financiële topmensen zich ooit hebben afgevraagd hoe ver ze moeten gaan bij het reguleren van tabaksproducten, hebben de bekentenissen van Big Tobacco, samen met de twijfels van beleggers, een antwoord geformuleerd: zo ver als nodig is. Overheden worden geconfronteerd met een morele en wettelijke plicht om de sterkst mogelijke maatregelen te treffen om hun burgers tegen tabaksgebruik te beschermen.

Eén weg voorwaarts zou zijn dat meer overheden de beloften ten uitvoer leggen die zijn opgenomen in de Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie. Deze FCTC biedt richtlijnen inzake onderwerpen als tabaksbelasting, publieke voorlichting en educatie, en waarschuwingen op pakjes. Deze maatregelen hebben de afgelopen tien jaar miljoenen levens helpen redden, om maar te zwijgen van de honderden miljarden dollars die zijn bespaard op de gezondheidszorgkosten.

Maar er kan méér worden gedaan, wat de reden is dat wij een beroep doen op regeringen in de hele wereld om de tenuitvoerlegging van de FCTC te versterken, door de acties te versnellen op het gebied van het “MPOWER”-tabakscontrolebeleid – maatregelen bedoeld om de implementatie op nationaal niveau van de FCTC te bevorderen. Bij elkaar genomen vertegenwoordigen deze raamwerken de sterkste verdediging die landen hebben tegen de tabaksindustrie.

Bovendien moeten overheden het Protocol to Eliminate the Illicit Trade in Tobacco Products steunen, dat ten doel heeft illegale handel zoals smokkel te voorkomen. Hoewel 33 landen en de Europese Unie het protocol hebben ondertekend, heeft het de steun van nog eens zeven overheden nodig voordat het van kracht kan worden.

En tenslotte, als we vooruit kijken naar de High-level Meeting on Non-communicable Diseases van de VN in 2018, moeten regeringsleiders bereid zijn hun toewijding te betonen aan het beschermen van mensen tegen hart- en longziekten, kanker en diabetes, door sterkere tabakscontroles te steunen.

Door zijn recente bekentenissen is Big Tobacco gedwongen zijn ware aard te openbaren. Hoe aarzelend ook, deze bedrijven hebben ons allemaal opgeroepen hun producten te verwerpen. We denken dat het tijd is dat we dat aanbod aanvaarden.

bron: https://www.project-syndicate.org/commentary/big-tobacco-corrective-statements-by-tedros-adhanom-ghebreyesus-and-tabar-ram-n-v-zquez-2017-12/dutch

05-01-2018

Bijna één op de vier rokers haalt 65e verjaardag niet

Bijna één op vier zware rokers haalt 65ste verjaardag niet — Archieffoto
© Getty

Bijna één op de vier zware rokers overlijdt voor zijn 65ste, dertien jaar eerder dan mensen die nooit hebben gerookt.

Dat zeggen het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Trimbos-instituut na onderzoek onder bijna 40.000 Nederlanders.

Meer dan 20 sigaretten per dag

De instituten schatten naar aanleiding van hun onderzoek dat 23 procent van de mensen die meer dan 20 sigaretten per dag roken, nog geen 65 wordt. Van lichte rokers is dat elf procent. Onder de niet-rokers overlijdt zeven procent voor zijn 65ste verjaardag.

Ook werd de levensverwachting van rokers ten opzichte van niet-rokers bekeken. Zware rokers overlijden gemiddeld dertien jaar eerder dan mensen die nooit hebben gerookt, matige rokers (die dagelijks roken maar minder dan 20 sigaretten per dag) negen jaar eerder. Mensen die wel roken, maar niet dagelijks, overlijden gemiddeld vijf jaar eerder dan niet-rokers.

Maar er lijkt ook goed nieuws te zijn voor rokers: wie voor zijn 35ste stopt met roken, zou een vergelijkbare levensverwachting hebben als mensen die nooit hebben gerookt. En bij rokers die rond hun 50ste stoppen, wordt de kans om voortijdig te overlijden volgens dit onderzoek gehalveerd.

Roken is een belangrijke doodsoorzaak voor mensen onder de 80. Uit het onderzoek blijkt dat de afgelopen jaren vier op de tien sterfgevallen van mensen onder de 80 in Nederland zijn veroorzaakt door tabak.

05-12-2017

Gezonde roker doet aangifte tegen de tabaksindustrie wegens zware mishandeling

Vrouw (25) sleept tabaksindustrie voor de rechter: “Verslaving is een ziekte”

Voor het eerst heeft nu ook een gezonde roker aangifte gedaan tegen de tabaksindustrie wegens zware mishandeling. De 25-jarige Charlotte Pelt uit het Nederlands-Limburgse Heerlen is al 10 jaar verslaafd en vindt dat dus níet haar eigen schuld. “Verslaving is een ziekte.’’

“Ik vind het niet mijn schuld dat ik verslaafd ben,’’ zegt de studente strafrecht. “Als je jong bent, ben je helemaal niet bezig met de gevolgen van wat je doet. Ik ben op een schoolfeest begonnen, toen was ik 14 of zo. Veel oudere leerlingen rookten al. Vanaf mijn 15de begon ik echt regelmatig te roken. Pas jaren later kom je erachter dat mensen longkanker krijgen en waardoor. Toen rookte ik al jaren. Dat is wat de rookindustrie wil: jonge mensen verslaafd maken. Om geld te verdienen. Dat is zo naar. Ik hoop dat meer gewone rokers gaan inzien wat ze is aangedaan.’’

‘Sjoemelsigaret’

De op handen zijnde strafzaak draait om het feit dat de tabaksindustrie bewust mensen verslaafd zou willen maken. Dat gebeurt via de ‘sjoemelsigaret’. In alledaagse sigaretten zitten kleine gaatjes die ervoor moeten zorgen dat de roker minder schadelijke stoffen inhaleert. Onderzoek heeft uitgewezen dat rokers met hun mond en lippen de gaatjes deels afsluiten en daardoor juist meer nicotine krijgen dan is toegestaan.

Mishandeling

Omdat tabaksproducenten dit al jaren weten, worden zij voor de rechter gesleept. “De gezondheid schade toebrengen staat in de wet als mishandeling,’’ zegt advocaat Bénédicte Ficq die alle aangevers tegen de tabaksindustrie bijstaat. Ficq wijst erop dat Amerikaanse tabaksproducenten sinds kort verplicht zijn advertenties te plaatsen waarin zij toegeven opzettelijk mensen verslaafd te willen maken aan tabak.

Verslaafd

“Volgens deskundigen zijn de kenmerken van een verslaving dezelfde als die van een ziekte,’’ zegt Ficq. “Charlotte Pelt is dus niet gezond want ze is verslaafd. Rokers geven dat zelf zelden toe. Daarom is haar aangifte heel opmerkelijk. Rokers gaan meestal mee in de riedel van de tabaksindustrie dat roken je eigen keus is en dat je kan stoppen wanneer je wil.’’

Smerig

Met dat laatste worstelt Charlotte Pelt al jaren. De sigaret is een vast ritueel in haar leven geworden. ’s Ochtends wakker worden met koffie ‘en een peuk’. Wachten op het station ‘met een peuk’. Lopen naar de universiteit ‘met een peuk’. “Ik baal er van. Je wéét dat het smerig is en dat het je niks brengt. Ik bedoel: van een drankje word je nog aangeschoten en van een blowtje word je high, maar van een sigaret…? Ik denk zelfs nu als ik met jou praat, dat ik kan stoppen wanneer ik wil, maar ik kom er niet vanaf.’’

Het Openbaar Ministerie bestudeert al meer dan een jaar de mogelijkheden om daadwerkelijk tot vervolging over te gaan. Hoewel er met name in Amerika zat rechtszaken over schadeclaims tegen tabaksproducenten zijn geweest, zou Nederland het eerste land zijn waar tabaksproducenten strafrechtelijk worden vervolgd.

03-05-2017

Stoppen met roken vermindert angst en depressie

stoppen

Mensen die stoppen met roken hebben zo’n zes weken nadat ze gestopt zijn, aanzienlijk minder last van angststoornissen en depressie. Dat blijkt uit nieuw onderzoek. Het suggereert dat rokers die reeds aan een depressie of angststoornis lijden niet bang hoeven te zijn dat hun klachten verergeren als ze stoppen met roken. Sterker nog: stoppen met roken heeft vaak hetzelfde effect als antidepressiva.

Dat schrijven onderzoekers in het blad British Medical Journal. Ze baseren hun conclusie op een analyse van 26 grote studies. Uit die onderzoeken bleek dat mensen die stopten met roken minder last hadden van angststoornissen, depressie of stress dan mensen die gewoon doorrookten. Ook waren de stoppers doorgaans opgewekter en beoordeelden ze hun kwaliteit van leven als beter.

Opvallend genoeg was het effect van stoppen met roken heel groot. In veel gevallen was het vergelijkbaar met het effect dat antidepressiva hebben. In sommige gevallen was het zelfs groter.

Het onderzoek kan voor alle rokers een reden zijn om nu eindelijk echt te stoppen. Maar de studie doet met name een beroep op rokers die reeds lijden aan angststoornissen of depressies en hun zorgverleners. “Ook veel zorgverleners die patiënten met depressie of angstklachten behandelen zijn vaak terughoudend in het adviseren te stoppen met roken,” weet Onno van Schayck, hoogleraar preventieve geneeskunde aan de Universiteit Maastricht. “Ook zij veronderstellen vaak dat stoppen de angst en depressie juist zal verergeren. Uit deze meta-analyse blijkt die angst nu onterecht te zijn.”

08-09-2014

Shisha-pen valt onder rookverbod op school

VIGeZ logo

PERSBERICHT
Brussel, 2 september 2014
Shisha-pen valt onder rookverbod op school
Het laatste jaar is de shisha-pen, een elektronische nepsigaret, aan een opmars
bezig bij kinderen en jongeren. Steeds meer scholen worden dan ook
geconfronteerd met leerlingen op de speelplaats die in het bezit zijn van zo’n
‘kindersigaret’. Hoewel hierover bij heel wat scholen nog onduidelijkheid bestaat,
valt de shisha-pen wel degelijk onder het wettelijk rookverbod op school. Het
Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) roept alle
Vlaamse scholen dan ook op om het verbod op de shisha-pen expliciet in hun
schoolreglement op te nemen.
Kindersigaret vrij verkrijgbaar
Een shisha-pen is een elektronische sigaret die eruit ziet als een kruising tussen een sigaret
en een pen. Ze bestaat in allerlei kleurtjes en (alcohol)smaakjes, en bevat meestal geen
nicotine of tabak.
Voor heel wat scholen is het niet duidelijk of de shisha-pen effectief verboden moet worden.
Waarschijnlijk onder andere omdat ze overal vrij verkrijgbaar is: de shisha-pennen zonder
nicotine en tabak worden noch als geneesmiddel noch als producten met tabaksextracten
geregistreerd. De kindersigaret is dan ook vrij verkoopbaar in krantenwinkels, op de markt,
via het internet, …
Shisha-pen valt onder rookverbod in scholen
Sinds 1 september 2008 is er een algemeen rookverbod van kracht in scholen. De wetgever
voerde dit verbod in voor het roken van producten op basis van tabak en soortgelijke
producten. De elektronische sigaret valt onder soortgelijke producten, ze is dus verboden in
alle gevallen waar een rookverbod op school geldt. Zelfs als die elektronische sigaret geen
nicotine en geen tabak bevat, zoals vaak de shisha-pen.
“Scholen moeten dan ook streng optreden tegen leerlingen die een shisha-pen roken, zowel
op als rond het schoolgebouw. Ze geven het verbod op het roken van shisha-pennen ook best
expliciet een plaats in het schoolreglement,” zegt Stefaan Hendrickx, stafmedewerker
tabakspreventie bij het VIGeZ. “Na jarenlange inspanningen door zowel de scholen als de
overheid voor gezondheidsbevordering, rookvrije scholen en een strikte wetgeving met onder
andere een verbod op de verkoop van tabak aan -16 jarigen, het rookverbod op het
schooldomein en zelfs in de cafés, kan het niet de bedoeling zijn dat de shisha-pen het roken
opnieuw introduceert op de speelplaats.”Schadelijk voor gezondheid?
Het nieuwe gadget is niet helemaal onschuldig. De shisha-pen bevat bestanddelen als
propyleenglycol (dat ook in gewone sigaretten zit), glycerol en glycerinetriacetaat. De
voornaamste gezondheidsschade bestaat uit irritatie aan de luchtwegen (zoals een droge keel
en hoesten). Verder onderzoek moet nog aantonen of deze stoffen ook effectief
kankerverwekkend zijn.
Opstapje naar echt roken
Daarnaast kan de shisha-pen ook een ‘gateway drug’ zijn of worden: een opstapje naar echt
roken. De handeling bootst immers het echte roken en het ritueel van het roken na. Het
risico is dus zeer groot dat de stap naar het roken van echte sigaretten kleiner wordt.
Bovendien bestaat het product ook in allerlei zoete smaakjes en fruitsmaakjes die kinderen
en jongeren aanspreken: cola, vanille, kersen, aardbei, perzik, … Dat verlaagt de drempel
verder.
In de tabakspreventie is het belangrijk om te voorkomen dat -18-jarigen beginnen roken,
want eenmaal die leeftijd voorbij wordt de kans op starten met roken relatief klein. Volgens
het VIGeZ kan de shisha-pen in dat proces een negatieve rol spelen door zeer jonge
kinderen vertrouwd te maken met het ritueel en de handelingen van het roken. De stap naar
échte en verslavende sigaretten wordt dan klein.

Voor meer informatie:
Liese Weemaels (Communicatiemanager)
Tel.: 02/422.49.30 - 0493/19.99.19
Liese.weemaels@vigez.be
Volg ons op Twitter: @VIGeZine

Over VIGeZ
VIGeZ, het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie, is een erkende partnerorganisatie die
het Vlaamse beleid inzake gezondheidsbevordering en ziektepreventie ondersteunt
Het Instituut is in de eerste plaats een expertisecentrum dat strategieën, advies, ondersteuning bij implementatie
en opleiding aanbiedt aan gezondheidswerkers en professionals die bezig zijn met gezondheidspromotie en
ziektepreventie en vervult zo een scharnierfunctie tussen theorie en praktijk.

11-03-2014

Shisha pen is niet zo onschuldig als het lijkt

Shisha-pen of elektronische nepsigaret ook in ons land een hype?

De shisha-pen is af te raden om twee redenen: ze bevat vermoedelijk schadelijke stoffen en moedigt jongeren aan om ‘echt’ te gaan roken. Het VIGeZ vraagt daarom aan de bevoegde diensten in ons land om de introductie van de shisha-pen op de jongerenmarkt met de nodige aandacht te volgen, de nodige stappen te ondernemen en het gebruik en de verkoop van de shisha-pen te reguleren of verbieden. Het is wenselijk dat in ons land de Hoge Gezondheidsraad over dit dossier een uitspraak doet.

Wat is een shisha-pen?

Een shisha-pen of hookah-pen ziet eruit als een kruising tussen een sigaret en een pen en bestaat in allerlei kleurtjes en smaakjes. Het is de hedendaagse versie van de chocoladesigaret, maar veel gevaarlijker omdat er echt geïnhaleerd wordt. ‘Shisha’ en ‘hookah’ verwijzen naar de waterpijp, de ‘pen’ naar de vorm van een sigaret. Het is dus eigenlijk waterpijp roken in sigarettenvorm. En het is ‘elektronisch’ roken. Andere namen voor de shisha-pen zijn de e-shisha, electronic shisha of e-hookah. Een shisha-pen is een verdamper. Bij het inhaleren van de waterdampen komt het aroma vrij.

Op You Tube wemelt het van de ‘reviews’ en (in scène gezette?) positieve commentaren. “Pretty good. No harm. Contains no nicotine. Cool. Nice”. Stoer en spannend. Er zijn shisha-pennen zonder en met nicotine. Als de shisha-pen nicotine bevat is ze vanzelfsprekend schadelijk en verslavend. Maar meestal bevatten de pennen geen nicotine of teer. Vooral over die laatste gaat de discussie.

Is een shisha-pen zonder nicotine schadelijk voor de gezondheid?

De shisha-pen zonder nicotine en teer is minder schadelijk voor de gezondheid dan het roken van een klassieke sigaret, dat is waar. Maar is de shisha-pen daarom niet schadelijk? Dat weten we niet. Daarvoor is het product nog te nieuw en ontbreekt het nodige onderzoek. De shisha-pen bevat bestanddelen als propyleenglycol, glycerol en glycerinetriacetaat. Die verdampen bij verhitting gemakkelijk en vormen een damp die op rook lijkt. Over propyleenglycol, dat in gewone sigaretten gebruikt wordt als middel om tabak vochtig te houden, zijn een aantal feiten bekend. Het grootste deel van de stof belandt tijdens het roken in de rook en irriteert de luchtwegen en ogen, waaraan niet alleen de roker maar ook de niet-roker wordt blootgesteld. Bij de verbranding kunnen ook kankerverwekkende stoffen ontstaan. Het is nog onbekend of deze effecten ook voorkomen bij blootstelling aan de damp die bij lagere temperatuur vrijkomt tijdens het roken van een shisha-pen. Het is onbekend welke effecten al deze stoffen hebben op de longen van kinderen. In Nederland gaf het bevoegde ministerie ondertussen opdracht aan het RIVM om de gezondheidseffecten te onderzoeken. Tot er meer duidelijkheid is over deze effecten raadt het VIGeZ het gebruik van de shisha-pen af.

De shisha-pen als opstapje naar de ‘real thing’

De shisha-pen kan ook een zogenaamde ‘gateway drug’ zijn of worden: een opstapje naar echt roken. De handeling bootst het echte roken en het ritueel van het roken na. De shisha-pen wordt tussen de lippen gestoken en er moet aan ‘getrokken’ worden zoals aan een klassieke sigaret. De pen licht dan aan het uiteinde op en lijkt zo op een brandende sigaret. De ‘rook’ wordt vervolgens uitgeblazen. Jongeren vinden het leuk, dat blijkt uit hun reacties online. Op een speelse manier wennen ze zo aan de handeling van het roken en het inhaleren van stoffen via de mond. Het risico is dus zeer groot dat de stap naar het roken van echte sigaretten kleiner wordt. Het product bestaat ook in allerlei zoete smaakjes en fruitsmaakjes die kinderen en jongeren aanspreken: cola, vanille, kersen, aardbei, perzik, … Dat verlaagt de drempel verder.

Wat zegt de wet?

In Nederland zijn shisha-pennen vrij verkrijgbaar via het internet (dus ook al bij ons), in tabaksspeciaalzaken en andere winkels waar tabakswaren worden verkocht. In sommige webwinkels wordt een minimumleeftijd van 16 jaar gesteld aan het gebruik van de pen. Die leeftijd wordt geadviseerd door de Nederlandse importeur (maar hoe wordt die leeftijd gecontroleerd online?). De geadviseerde leeftijdsgrens is echter niet verplicht voor de verkoper en er is geen controle op de handhaving. Wellicht dient de vooruitgeschoven leeftijdsgrens vooral om een vals gevoel van vertrouwen op te wekken. De shisha-pen die geen tabak bevat valt in Nederland niet onder de Tabakswet. Er hoeven op de pen ook geen gezondheidswaarschuwingen en accijnszegels te staan. Wel moet de pen in Nederland voldoen aan de richtlijn algemene productveiligheid. Dat betekent dat het product bij (te verwachten) gebruik geen bijzondere gevaren voor de gebruiker met zich mag meebrengen. Blijkbaar heeft men in Nederland (voorlopig?) geoordeeld dat dit het geval is. Maar of dat werkelijk zo is, moet nog blijken. Ook in ons land lijkt de shisha-pen buiten de tabakswetgeving te vallen.

Perfecte marketingtool van de toekomst?

Tabaksreclame mag niet meer (tenzij op de verkoopplaats), maar doelgroepenmarketing van de tabaksindustrie is er nog steeds, zeker naar jongeren toe. De shisha-pen wordt vandaag op de markt gebracht door de producenten van elektronische sigaretten. Zij proberen een groter aandeel van de rokersmarkt te veroveren en toegang te krijgen tot de markt door de e-sigaret te promoten als een ‘gezond’ alternatief, een kans om de wetgeving rond passief roken te omzeilen en een manier om te stoppen met roken. Maar omdat de elektronische sigaret (al dan niet met nicotine) steeds populairder wordt zullen ook de klassieke tabaksgiganten steeds actiever worden in deze groeiende markt, in eerste instantie wellicht in de markt van e-sigaretten mét nicotine. De shisha-pen zonder nicotine kan echter geen alternatief zijn voor de verslaafde roker, want hij moet op zoek gaan naar zijn dosis nicotine. Maar een shisha-pen is wel een geschikte tool om de drempel naar het echte roken te verlagen.

Conclusie

Op dit moment wordt de discussie over de shisha-pen in ons land nog niet gevoerd. Maar dat lijkt slechts een kwestie van tijd. Na jarenlange gezondheidsbevordering, de realisatie van de rookvrije scholen en een strikte wetgeving met onder andere een verbod op de verkoop van tabak aan -16 jarigen, het rookverbod op het schooldomein en zelfs in de cafés kan het niet de bedoeling zijn dat de shisha-pen roken opnieuw introduceert op de speelplaats.
In de tabakspreventie is het belangrijk om te voorkomen dat -18-jarigen beginnen roken, want eenmaal die leeftijd voorbij wordt de kans op starten met roken relatief klein. De shisha-pen kan in dat proces een negatieve rol spelen door zeer jonge kinderen vertrouwd te maken met het ritueel en de handelingen van het roken. De stap naar échte en verslavende sigaretten wordt dan klein.